TARİHİ YAPILARDA İÇ MEKAN BELGELENDİRİLMESİ:
AYASOFYA NAOS BÖLÜMÜ ÖRNEĞİ
Aleyna Kaya 1
1Aslı Mimarlık, İstanbul / Türkiye
1ORCID Kod: https://orcid.org/0009-0003-9579-2556
Özet:Tarihi yapıların belgelendirilmesi ve projelendirilmesi; dönemin mimari mirasının korunması, gelecek nesillere aktarılması ve kültürün korunması gibi birçok konuda oldukça önemlidir. Bu bağlamda Aslı Mimarlık tarafından 2012-2020 yılları arasında iç mekandaki Naos bölümü ile bahçe alanlarının belgelendirmesi ve projelendirilmesi yapılan Ayasofya Camii örneklem olarak seçilmiştir. Araştırmanın yöntemi olarak doküman analizi yapılmıştır.
Ayasofya, İstanbul’da bulunan, tarih boyunca kilise, cami ve müze gibi çeşitli fonksiyonlarda kullanılan oldukça değerli bir tarihi yapıdır. Yapı köklü geçmişi boyunca isyanlar, depremler ve yangınlardan dolayı defalarca onarılmış veya aynı yerde yeniden yapılmışır. Bu bağlamda Ayasofya Camii, çeşitli güncel teknojilerden, modern ve geleneksel yöntemlerden faydalanılarak belgelendirilmiştir. Böylelikle karma bir analiz sistemi kurularak kapsamlı çalışmalar yapılmıştır. Güncel teknolojilerden üç boyutlu tarama yöntemi ile jeoradar çalışmaları yapılarak durum (rölöve), hasar, malzeme, dönem ve strüktürel analizleri oluşturulmuştur. Öncelikle mevcut durum ve ölçümler için yaklaşık 200 adet referans noktası belirlenerek yine yaklaşık 500 tarama ölçümü yapılmıştır. Bu yöntem sayesinde üç boyutlu datalara ulaşılmıştır. Analizlerin devamında ise yapının nokta bulutu verileri oluşturulmuştur. Ölçümlerdeki referanslar sayesinde hataların oluşması engellenmiştir. Ayrıca bazı alanlarda geleneksel bir yöntem olan karbonlama ile birebir kopyaların çıkarılması sağlanmıştır. Hasar analizlerinde malzemeler ve döşeme yüzeyleri başta olmak üzere birçok alana odaklanılmıştır. Hasar gören malzemeler için numuneler alınarak laboratuvarlarda incelenmesi yapılmıştır. Bu malzemeler için lejantlar oluşturulmuştur. Döşeme yüzeyi ise yapının yaşı ve kullanıma bağlı olarak çeşitli hasarlar almıştır. Bu alan içinde tarama yöntemi kullanılarak analizler yapılmıştır. Kot dağılım paftası oluşturularak belgelendirme işlemleri yapılmıştır. İç cephe gibi diğer alanlarda da titizlikle hasar incelemeleri yapılarak hasar türlerini renklerle gösteren paftalar ve müdahale paftaları oluşturulmuştur. Dönem ve strüktürel analizlerde ise jeoradar tekniği kullanılmıştır. Dönem analizlerinde uzman akademisyenlerin ve Ayasofya Bilim Kurulu görüşleri alınıp arşivler incelenerek derin araştırmalar yapılmıştır. Devamında dönem analiz paftaları oluşturulmuştur. Bahsedilenler dışında lazer tarama yöntemi, ortofoto görüntüleme, krokilendirme ve fotoğraf bindirme gibi yöntemler de çalışmalara dahil edilmiştir. Ayasofya için yapılan tüm çalışmalar özenli bir şekilde birbiriyle entegre edilerek oldukça kapsamlı ve önemli belgelendirme işlemleri yapılmıştır. Bu belgelendirmelerin onayından sonra ise çeşitli alanlara müdahale edilerek projelendirme yapılmıştır. Sonuç olarak geleceğimiz için oldukça önemli olan bütün tarihi eserler özenle korunmalıdır. Yapılan tüm çalışmalar sistematik olarak belgelendirilme ve projelendirilmelidir. Böylelikle doğru bilgilerin edinilmesi ve verilen korunması sağlanabilmektedir.
Aslı Mimarlık tarafından Ayasofya için büyük bir titizlikle belgelendirme ve projelendirme işlemleri yapılmıştır. Böylelikle doğru analiz verileri elde edilerek doğru müdahaleler yapılmıştır. Bu sayede Ayasofyanın Naos bölümü için gelecekteki koruma işlerine referans sağlanılabilecek önemli veriler üretilmiştir. Ayrıca fiziki olarak korunmasına da katkılar sağlanmıştır. Böylece tarihi yapıların belgelendirilmesi; yapının özgünlüğünün, tarihin, kültürün, mimari mirasın korunmasını ve geleceğe aktarılmasını sağlayan en önemli çalışmalardan olduğu ortaya çıkmaktadır.
(1Bu proje; İstanbul IV. Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulunun 06.03.2019 tarih ve 6708 sayılı kararınca onaylanmış, İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü ile İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğü tarafından uygunluğu belirtilmiş, ana yüklenici firması Özbersan İnşaat ve Tic. Ltd. Şti., alt yüklenici firması Aslı Mimarlık San. ve Tic. Ltd. Şti. olan 10919 numaralı projedir.)
(2Metin içindeki bilgiler ve sayısal veriler birincil kaynak olan Aslı Mimarlık arşivinden elde edilmiştir.)
Anahtar Kelimeler: Tarihi Yapılar, İç Mekan, Belgelendirme, Koruma Teknikleri, Ayasofya
